Probiotyki dla psa. Czy pies powinien dostawać probiotyki?

Probiotyki dla psa? – takie pytanie pada często w rozmowach z zaangażowanymi opiekunami, którzy troszczą się o przewód pokarmowy swojego pupila. Psi organizm zasiedlany jest przez zróżnicowane drobnoustroje, konieczne do prawidłowego funkcjonowania, m.in. do utrzymania jego statusu odpornościowego. Wśród nich są drobnoustroje występujące na skórze i wszystkich błonach śluzowych ciała – w jamie ustnej, przewodzie pokarmowym oraz w układzie oddechowym czy moczowo—płciowym. W tym artykule skupimy się na bakteriach występujących w przewodzie pokarmowym. Sprawdzimy też, czy pies powinien dostawać probiotyki i jaki probiotyk dla psa jest odpowiedni. To co, zaczynamy? 🙂

Na skróty:

1. Mikrobiota a mikrobiom
2. Czym są probiotyki dla psa?
3. Jakie gatunki bakterii powinny zawierać dobre probiotyki dla psa?
4. Jak działają probiotyki dla psa?
5. Kiedy podawać psu probiotyki?
6. Prebiotyki i postbiotyki
7. Co powinny zawierać prebiotyki dla psa?
8. Kiedy podawać psu prebiotyki?
9. Podsumowanie
10. Bibliografia

Mikrobiota a mikrobiom

W Europie terminem mikrobiota określa się wszystkie drobnoustroje (bakterie, eukariota, wirusy) zasiedlające organizm (głównie przewód pokarmowy) i ich geny. Termin mikrobiom oznacza wyłącznie geny należące do mikrobioty. W innych częściach świata, np. w USA mikrobiom jest synonimem mikrobioty. Jeśli chodzi o piśmiennictwo naukowe, to terminy mikrobiota czy mikrobiom całkowicie zastąpiły termin mikroflora, który odnosi się do świata roślinnego.  

W tym artykule będę posługiwała się terminem mikrobiota, który wydaje się najwłaściwszy.

Bakterie w składzie mikrobioty jelitowej i ich funkcje

Mikrobiota jelita grubego składa się z kilkuset gatunków bakterii. Większość z nich to bakterie beztlenowe (przede wszystkim należące do rodzajów Lactobacillus, Bacteroides, Streptococcus i Clostridium) chociaż o składzie mikrobioty przewodu pokarmowego decyduje przede wszystkim rodzaj podawanego pokarmu. To właśnie bakterie jelita grubego są odpowiedzialne za fermentację tych składników, które nie zostały strawione w żołądku i jelicie cienkim. Mimo że w jelicie grubym już nie są wchłaniane składniki odżywcze, to bakterie tam bytujące działają korzystnie na jelita i mogą wpływać na zdrowie całego organizmu oraz podatność na choroby.

Zamieszkujące przewód pokarmowy bakterie:

• biorą między innymi udział w przetwarzaniu azotu i lipidów,
• mogą hydrolizować mocznik, 
• modyfikować metabolizm cholesterolu i kwasów żółciowych,
• syntetyzować witaminy takie jak B12,  K, kwas foliowy czy biotynę.

Równowaga przewodu pokarmowego

Przewód pokarmowy zwierząt jest zasiedlany przez różne organizmy (te korzystne i te potencjalnie szkodliwe). Kluczowe jest utrzymanie równowagi na korzyść pożytecznych bakterii. Sprzyja to utrzymaniu optymalnego stanu zdrowia gospodarza. 

Równowaga przewodu pokarmowego może być zachwiana przez wiele czynników takich jak:

• stosowanie antybiotyków, 
• stres, 
• zmiana diety,
• starzenie się organizmu,
• intensywna aktywność fizyczna. 

Badania pokazują, że po niektórych antybiotykach mikrobiota nie wraca do poprzedniej równowagi nawet po pół roku. 

W wyniku naruszenia istniejącej równowagi dochodzi do wystąpienia objawów choroby. Zaburzenia prawidłowej równowagi mikrobioty obserwuje się najczęściej w przebiegu chorób zapalnych jelit (IBD), biegunek różnego pochodzenia (wirusowe, bakteryjne, pasożytnicze czy wynikające z błędów dietetycznych), w chorobach trzustki czy uogólnionej dysfunkcji układu immunologicznego.Taki stan zaburzenia składu, proporcji i funkcji mikroorganizmów składających się na mikrobiotę gospodarza nazywany dysbiozą. Obecnie nie można jeszcze przypisać konkretnego „wzorca” zmian w mikrobiocie dla konkretnych chorób, aczkolwiek określa się m.in. Indeks Dysbiozy, pozwalający określić poziom odstępstwa od przyjętego stanu równowagi.

Czym są probiotyki dla psa?

Czynniki, dzięki którym możemy wpływać na mikrobiotę, to probiotyki. Probiotyki są żywymi mikroorganizmami i w określonej ilości wywierają sprawdzony i pozytywny wpływ na zdrowie gospodarza.

Probiotyk to preparat zawierający ściśle zdefiniowane żywe drobnoustroje w odpowiedniej ilości, wpływające na mikrobiom gospodarza. Sama definicja probiotyku nie uwzględnia podawania bakterii o niesprawdzonym wpływie na organizm gospodarza lub w nieznanych ilościach, gdyż może to zwiększyć ryzyko powstania patologicznych szczepów antybiotykoopornych.

Jakie gatunki bakterii powinny zawierać dobre probiotyki dla psa?

Podstawowe populacje bakterii zawarte w probiotykach, które przynoszą korzyści kotom i psom, to bakterie kwasu mlekowego, zwłaszcza lactobacilli, bifidobakterie i enterokoki. Bakterie te wykorzystują fermentację do przekształcenia niektórych cukrów w kwasy organiczne, zwłaszcza kwas mlekowy i octowy. Kwasy te obniżają pH w przewodzie pokarmowym i hamują rozwój bakterii chorobotwórczych.

Jak działają probiotyki dla psa?

To, jak działają probiotyki dla psa, zależy od szczepu, dawki, a nawet formy podania.

Jeden gatunek bakterii może różnie oddziaływać na organizm, dlatego sama nazwa gatunku niewiele nam mówi. Działanie probiotyków jest szczepozależne, dlatego istotne jest, aby zwracać uwagę na pełny opis mikroorganizmów zawartych w produkcie. Powinien być podany rodzaj, gatunek i szczep bakterii. Np. rodzaj (Enterococcus), gatunek (faecium), szczep – oznaczenie literowo-cyfrowe (SF68) albo rodzaj (Lactobacillus), gatunek (plantarum), szczep (299v).

Oprócz szczegółowej nazwy mikroorganizmów na opakowaniu probiotyku dla psa powinna znaleźć się także informacja o minimalnej ilości żywych komórek – CFU (ang. colony forming units), czyli liczba jednostek tworzących kolonie. Zaleca się korzystać z produktów przebadanych klinicznie, których deklaracje producenta są potwierdzone badaniami na danym gatunku zwierzęcia i o wysokiej efektywności dotarcia dzięki procesowi enkapsulacji. 

Probiotyki dla psa zawierające bakterie Enterococcus faecium SF68 (NCIMB 10415) stosuje się okresowo przy biegunkach różnego pochodzenia oraz do podniesienia odporności. Obecny jest m.in. w preparacie FortiFlora czy Aptobalance.

Ludzki probiotyk wieloszczepowy VSL#3 okazał się pomocny u psów z IBD, gdy był stosowany regularnie przez 8 tygodni. Jest od dostępny w aptekach pod nazwą Vivomixx. 

W przypadku preparatów wieloszczepowych szukajmy badań na ich skuteczność działania razem (niektóre szczepy bakterii mogą działać na siebie antagonistycznie).

Pamiętaj, że każdy preparat probiotyczny ma inne wskazania do stosowania. To dlatego zawsze należy czytać informacje na opakowaniu i skonsultować się z dietetykiem lub lekarzem weterynarii przed podaniem produktu.

Probiotyki dla psa – kiedy je podawać?

Dosyć oczywistą sytuacją dla większości z nas, jest stosowanie probiotyków przy antybiotykoterapii. Antybiotyki powodują zmiany mikrobioty jelitowej, a te często prowadzą do biegunki, nudności, wymiotów i innych żołądkowo-jelitowych skutków ubocznych. Dlatego przy podawaniu antybiotyków należy stosować probiotykoterapię.

Probiotyki dla psa będą także pomocne przy luźnych stolcach, zaparciach czy wzdęciach. Probiotyki przy biegunce wywołanej IBD, czyli nieswoistym zapaleniem jelit, które charakteryzuje się przewlekłymi, nawracającymi zaburzeniami pracy przewodu pokarmowego, stosuje się długookresowo (wraz z lekami i odpowiednio dobraną dietą).

Jeśli chcesz wiedzieć jak wybrać probiotyki dla psa, sprawdź mój KURS ONLINE.

Prebiotyki i postbiotyki

Probiotyków nie należy mylić z prebiotykami, czyli niepodlegającym trawieniu frakcjom włókna pokarmowego, które selektywnie wspierają rozwój i aktywność jednego albo kilku szczepów bakterii w jelicie grubym. W ten sposób korzystnie wpływają na stan zdrowia. Stanowią przeważnie kilka procent całej diety.

Synbiotyk to połączenie w jednym preparacie prebiotyku i probiotyku.

Postbiotykimi nazywamy metabolity probiotyków. Są to krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), wśród których najczęściej uwzględnia się kwas masłowy, kwas propionowy i kwas octowy.

Co powinny zawierać prebiotyki dla psa?

Panel konsensusu ekspertów ISAPP (The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics) wyjaśnił, że koncepcja prebiotyków dotyczy nie tylko ludzi, ale także zwierząt towarzyszących.

Psy i koty ewoluowały jako zwierzęta drapieżne (rząd Carnivora), spożywając głównie wysokobiałkowe, wysokotłuszczowe diety o niskiej zawartości włókna. Ich krótkie i proste przewody pokarmowe mają ograniczoną zdolność do fermentowania niestrawnych elementów pożywienia. Niemniej posiadają aktywną populację mikrobioty (głównie w okrężnicy), którą można manipulować dietą, aby wpłynąć na zdrowie.

Zatem zarówno włókno prebiotyczne, jak i żywe kultury bakterii (probiotyki) nie są obowiązkowym składnikiem codziennej diety zdrowego psa w rozumieniu wytycznych żywieniowych. Uznaje się jednak, że obecność niektórych frakcji włókna rozpuszczalnego (mającego działanie prebiotyczne) wpływa korzystnie na skład i/lub aktywność pożytecznych bakterii jelitowych. Zaleca się zatem, aby prebiotyki dla psa były stałym elementem diety. 

Rozważając włączenie prebiotyków do diety psa, należy wziąć pod uwagę jej skład i rodzaj. Zwierzęta otrzymujące pokarmy zawierające produkty roślinne bogate w naturalne włókno pokarmowe i niestrawne oligosacharydy prawdopodobnie nie wymagają dodatkowego źródła włókna fermentującego w ich diecie. Psy i koty karmione wysokobiałkową dietą, opartą na mięsie mają jednak zazwyczaj silniejszy zapach kału, wyższe pH okrężnicy i większe zagęszczenie potencjalnych patogenów z powodu wysokiego tempa fermentacji białek. W tych dietach włączenie prebiotyków może pomóc zwierzętom w normalizacji liczebności i metabolizmu mikrobioty jelitowej.

Kiedy podawać psu prebiotyki?

Prebiotyki mogą być podawane wszystkim zwierzętom, ale prawdopodobnie przyniosą największe korzyści

• psom i kotom starszym,
• zwierzętom, które otrzymują lub otrzymywały antybiotyki,
• zwierzakom przebywającym w warunkach dużego stresu,
• zwierzętom z niektórymi zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi.

Niska gęstość kaloryczna prebiotyków i korzyści metaboliczne wynikające z ich fermentacji będą najbardziej korzystne dla zwierząt z otyłością i cukrzycą. Tak jak w przypadku wszystkich składników funkcjonalnych – ważne jest dawkowanie. Porównując psy i koty, psy zazwyczaj tolerują wyższą dawkę niż koty. W odniesieniu do wielkości psa: małe psy zazwyczaj tolerują wyższą dawkę (na jednostkę masy ciała) niż duże psy, które są bardziej podatne na luźne stolce. W większości komercyjnych karm poziomy prebiotyków wynoszą <0,5%  w recepturze, aby ograniczyć skutki uboczne.

Gdy pojawia się dysbioza objawiająca się biegunkami, to w zależności od przyczyny powinnyśmy dobrać odpowiedni preparat probiotyczny. Nie ma obecnie zgodności co do tego, że probiotyki u psów powinny być stosowane profilaktycznie. Wiele jednak zależy od szczepu.

Takim całkiem dobrze przebadanym szczepem pod kątem długofalowego podawania jest Bacillus subtilis C-3102, stosowany przykładowo w karmach polskiego producenta TropiDog Probiotic Line.

Wiele probiotyków dla psów jest stosowanych w zapobieganiu i leczeniu biegunki, a także jako terapia dla zwierząt dotkniętych przewlekłą enteropatią. Należy zauważyć, że probiotyki potrzebują około 1 do 3 dni na skolonizowanie jelit. W przypadku stymulacji immunologicznej wymagane jest długotrwałe podawanie przez okres od kilku tygodni do miesięcy. U psów i kotów cierpiących na przewlekłą enteropatię konieczne jest długotrwałe podawanie probiotyków, aby uzyskać optymalne korzyści dla bariery jelitowej i regulacji immunologicznej.

Czy do diety psów z wrażliwym jelitem należy wprowadzić produkty, które będą miały działanie prebiotyczne? Jeśli tak, to jakie byłyby to składniki?

Większość badań dotyczących prebiotyków u zwierząt domowych skupiała się właśnie na przewodzie pokarmowym. Wykazano, że podawanie prebiotyków:

• zmniejsza częstość występowania lub nasilenie infekcji,
• poprawia konsystencję stolca,
• korzystnie zmienia profile flory bakteryjnej i metabolitów kału,

Z racji tego, że patrzymy na pokarm, a nie na leki, które zwalczają choroby, większość badań przeprowadzono na zdrowych zwierzętach. To dlatego dowody na poprawę zdrowia chorych zwierząt są nieliczne.

Chociaż w kilku badaniach przetestowano galaktooligosacharydy (GOS), mannanooligosacharydy (MOS) i inne potencjalne prebiotyki, to zdecydowanie najczęściej badanymi prebiotykami i obecnymi w karmach są fruktany. Naturalne źródła (takie jak cykoria lub izolaty i ekstrakty o wysokiej czystości, w tym krótkołańcuchowe fruktooligosacharydy (FOS), oligofruktoza i inulina) są obecne w karmach dla psów i kotów. Inulina pozyskiwana jest np. z cykorii, topinamburu, karczochów czy szparagów. Stosując dietę domową, również można stosować inulinę. Dobrze też sprawdzają się zmielone nasiona babki płesznik (psyllium). Trzeba je wprowadzać stopniowo i obserwować reakcję organizmu.

Chcesz dowiedzieć się jak dieta i suplementy mogą wpływają na zachowanie psów?

Wypełnij formularz poniżej i odbierz darmowy webinar!

Probiotyki dla psa – podsumowanie

• Mikrobiota to zbiór wszystkich drobnoustrojów zamieszkujących przewód pokarmowy, wcześniej zwany mikroflorą układu pokarmowego.

• Mikrobiota wspomaga między innymi kształtowanie się naturalnych mechanizmów odpornościowych, reguluje perystaltykę jelit, wpływa na absorpcję składników odżywczych.  

• Brak równowagi występuje wtedy, gdy patogeny zewnętrzne – konkurując – wyprą drobnoustroje rezydentne lub gdy niektóre patogeny w mikrobiocie nadmiernie się rozwiną.

• Dysbioza jest definiowana jako zmiany w składzie lub/i różnorodności mikrobiologicznej. Występuje u większości pacjentów z chorobami przewodu pokarmowego. 

• Prebiotyk oraz probiotyk dla psa nie są niezbędnymi składnikami pokarmowymi, aczkolwiek podawanie ich pupilowi może przynieść sporo korzyści.

• Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej i śledzić najnowsze doniesienia naukowe na temat wpływu mikrobioty na zdrowie, zachęcam Cię do czytania artykułów profesora Jana Suchodolskiego.

Przygotowałam również specjalny kurs o żywieniu psów. Jest on dedykowany specjalistom pracującym z psami na co dzień, którzy chcieliby doradzać klientom profesjonalnie również w kwestii żywienia czworonogów. Jeden z modułów tego kursu poświęcony jest właśnie mikrobiocie jelitowej i probiotykom dla psa.

Z kursu PRO “Podstawy żywienia psów” dowiesz się także: 

• Czy kapusta kiszona, jogurt albo kefir to dobry probiotyk dla psów?
• Czy suszone żwacze pomogą odbudować psią mikrobiotę?
• Które rodzaje włókna prebiotycznego są najlepiej przebadane?

Więcej informacji o kursie znajdziesz tutaj.

Bibliografia

Apanavicius, C. J., Powell, K. L., Vester, B. M., Karr-Lilienthal, L. K., Pope, L. L., Fastinger, N. D., … & Swanson, K. S. (2007). Fructan supplementation and infection affect food intake, fever, and epithelial sloughing from Salmonella challenge in weanling puppies. The Journal of nutrition, 137(8), 1923-1930.

Barko, P. C., McMichael, M. A., Swanson, K. S., & Williams, D. A. (2017). The gastrointestinal microbiome: A Review. Journal of Veterinary Internal Medicine, 32(1), 9–25.

Berwid-Wójtowicz S. (2020). Praktyczne aspekty wpływania na mikrobiotę jelitową. Magazyn Weterynaryjny. Monografia nr 3. Żywienie i dietetyka zwierząt (diety i suplementy), 11-17.

Biagi, G., Cipollini, I., Grandi, M., & Zaghini, G. (2010). Influence of some potential prebiotics and fibre-rich foodstuffs on composition and activity of canine intestinal microbiota. Animal feed science and technology, 159(1-2), 50-58.

Gibson, G. R., Hutkins, R., Sanders, M. E., Prescott, S. L., Reimer, R. A., Salminen, S. J., … & Reid, G. (2017). Expert consensus document: The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics (ISAPP) consensus statement on the definition and scope of prebiotics. Nature reviews Gastroenterology & hepatology, 14(8), 491-502. https://www.nature.com/articles/nrgastro.2017.75

Gouveia, E. M. M. F., Silva, I. S., Nakazato, G., Onselem, V. J. V., Corrêa, R. A. C., Araujo, F. R., & Chang, M. R. (2013). Action of phosphorylated mannanoligosaccharides on immune and hematological responses and fecal consistency of dogs experimentally infected with enteropathogenic Escherichia coli strains. Brazilian Journal of Microbiology, 44, 499-504.

Kanakupt, K., Vester Boler, B. M., Dunsford, B. R., & Fahey Jr, G. C. (2011). Effects of short-chain fructooligosaccharides and galactooligosaccharides, individually and in combination, on nutrient digestibility, fecal fermentative metabolite concentrations, and large bowel microbial ecology of healthy adults cats. Journal of animal science, 89(5), 1376-1384.

Nogueira, J. P. D. S., He, F., Mangian, H. F., Oba, P. M., & De Godoy, M. R. (2019). Dietary supplementation of a fiber-prebiotic and saccharin-eugenol blend in extruded diets fed to dogs. Journal of animal science, 97(11), 4519-4531

Propst, E. L., Flickinger, E. A., Bauer, L. L., Merchen, N. R., & Fahey Jr, G. C. (2003). A dose-response experiment evaluating the effects of oligofructose and inulin on nutrient digestibility, stool quality, and fecal protein catabolites in healthy adult dogs. Journal of animal science, 81(12), 3057-3066.

Salminen, S., Collado, M. C., Endo, A., Hill, C., Lebeer, S., Quigley, E. M., … & Vinderola, G. (2021). The International Scientific Association of Probiotics and Prebiotics (ISAPP) consensus statement on the definition and scope of postbiotics. Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology, 1-19.

Schmitz, S., & Suchodolski, J. (2016). Understanding the canine intestinal microbiota and its modification by pro‐, pre‐and synbiotics–what is the evidence?. Veterinary medicine and science, 2(2), 71-94.

Suchodolski, J. (2020). Probiotics, prebiotics, synbiotics, and intestinal health of dogs and cats. Today’s Veterinary Practice.

Suchodolski, J., Blake, A. B., Pilla, R., & Ziese, A. L. (2019). Rola mikrobiomu w utrzymaniu stanu zdrowia ogólnego psów i kotów. Weterynaria w Praktyce, 16 (Dodatek Żywieniowy. Grudzień 2019).

The Role of Probiotics in GI Tract Health. Nestle Purina PetCare Company. 20069. Rossi, G., Pengo, G., Caldin, M., Palumbo Piccionello, A., Steiner, J. M., Cohen, N. D., … & Suchodolski, J. S. (2014). Comparison of microbiological, histological, and immunomodulatory parameters in response to treatment with either combination therapy with prednisone and metronidazole or probiotic VSL# 3 strains in dogs with idiopathic inflammatory bowel disease. PloS one, 9(4), e94699.