Tłuszcze w diecie psa – wszystko, co warto wiedzieć

Tłuszcze to składnik diety w diecie psa tak samo ważny, jak białko czy węglowodany. Nie bez przyczyny nazywamy niektóre kwasy tłuszczowe niezbędnymi. Ich brak albo niedobór w pokarmie naszego czworonoga może oznaczać poważne problemy zdrowotne. Niestety, “tłuszcz” bywa negatywnie kojarzony, ponieważ często wiąże się z otyłością i nadwagą. Jakie są najważniejsze informacje o tłuszczach w diecie psa? Odpowiedź znajdziesz w tym artykule.

Spis treści:

1. Czym są tłuszcze?
2. Funkcje tłuszczów w diecie psa
3. Podział kwasów tłuszczowych
4. Źródła kwasów tłuszczowych
5. Jakie jest zapotrzebowanie na tłuszcze w diecie psa?
6. Nadmiar tłuszczu w diecie psa
7. Niedobór tłuszczu w diecie psa
8. Tłuszcz dla psa a odchudzanie
9. Ile tłuszczu dla psa z chorą wątrobą?
10. Podsumowanie

Czym są tłuszcze?

Tłuszcz w pokarmie należy do bardzo zróżnicowanej grupy związków chemicznych, które nazywamy lipidami. Do lipidów prostych należą triacyloglicerole (zwane dawniej trójglicerydami) i są one najpowszechniej występującą formą tłuszczu w diecie. W kontekście żywienia będziemy się skupiać na kwasach tłuszczowych, ponieważ stanowią podstawę do budowy związków lipidowych i są głównym źródłem energii. To właśnie zapotrzebowanie na poszczególne z nich będzie kluczowe w diecie psa i kota.

Funkcje tłuszczów w diecie psa

Jak już wspomniałam powyżej, tłuszcze pełnią funkcję energetyczną w diecie psa. Z racji tego, że są najbardziej skoncentrowanym źródłem energii, dostarczają jej ponad 2 razy więcej w przeliczeniu na masę niż białka i węglowodany.

Uwaga! Wraz ze wzrostem zawartości tłuszczu w diecie rośnie kaloryczność pokarmu!

Tłuszcze dostarczają również niezbędnych kwasów tłuszczowych i są niezastąpione w procesie wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, czyli A, D, E i K. Ponadto tłuszcz jest również nośnikiem smaku i zapachu, co wykorzystujemy w celu podniesienia smakowitości i poprawienia konsystencji pokarmu.

Podział kwasów tłuszczowych

Kwasy tłuszczowe możemy podzielić ze względu na kilka czynników. Obszernie opisuję ten podział w kursie PRO “Podstawy żywienia psów”. Jest to kurs skierowany do profesjonalistów pracujących z psami na co dzień, więc gorąco zachęcam Cię do zajrzenia tam, jeśli chcesz dowiedzieć się jeszcze więcej. Tymczasem w tym artykule skupię się na ogólnych informacjach. 

Kwasy tłuszczowe dzielimy ze względu na:

1. długość łańcucha – Kwasy tłuszczowe zbudowane są z łańcucha węglowego i grupy karboksylowej. Różnią się od siebie długością:

• krótkołańcuchowe (mają mniej niż atomów węgla)
• średniołańcuchowe (8-10 atomów węgla)
• długołańcuchowe (więcej niż 12 atomów)

2. ilość wiązań podwójnych – Kwasy tłuszczowe różnią się też liczbą i pozycją podwójnych wiązań w łańcuchu węglowym.

• Nasycone zawierają wyłącznie pojedyncze wiązania między atomami węgla. 
• Jednonienasycone zawierają tylko jedno podwójne wiązanie.
• Wielonienasycone zawierają więcej niż tylko jedno podwójne wiązanie. 

3. pozycję pierwszego wiązania podwójnego:

• Omega-3 (n-3), 
• Omega-6 (n-6), 
• Omega-9 (n-9).

Tłuszcze cis i trans w diecie psa

Kwasy tłuszczowe możemy podzielić również ze względu na izomery cis i trans. W konfiguracji cis (występuje w niej większość kwasów tłuszczowych) atomy wodoru na obu końcach wiązania podwójnego znajdują się po jednej stronie. Jeśli chodzi o kwasy w konfiguracji trans, to atomy wodoru znajdują się po przeciwnych stronach łańcucha. W praktyce oznacza to, że tłuszcze trans będą tylko źródłem energii, bo nie mogą zostać wykorzystane do syntezy związków aktywnych. To dlatego nie uznajemy takich tłuszczów za coś zdrowego dla ludzi, a podobna rzecz ma się z psami.

Izomery typu trans występują w przemysłowo przetworzonych olejach, które są uwodornione i utwardzone, takich jak margaryny, ale są też obecne we frytkach i chipsach. Intensywna obróbka cieplna lub hydrogenacja mogą zwiększać udział kwasów trans w pokarmie.

Źródła kwasów tłuszczowych dla psa

Musisz mieć świadomość, że każde źródło tłuszczu (czyli każdy surowiec) zawiera kilka lub kilkanaście różnych kwasów tłuszczowych w różnych proporcjach. Zazwyczaj jednak jeden rodzaj będzie dominować w danym produkcie.

1. Kwasy tłuszczowe nasycone:

• łój wołowy
• masło
• smalec wieprzowy
• olej kokosowy

2. Kwasy tłuszczowe jednonienasycone OMEGA-9:

• oliwa z oliwek
• olej rzepakowy
• migdały

3. Kwasy tłuszczowe wielonienasycone OMEGA-6:

• kukurydziany
• słonecznikowy
• sojowy
• arachidowy
• szafranowy

4. Kwasy tłuszczowe wielonienasycone OMEGA-3:

• sardynki
• makrela
• łosoś
• siemię lniane 
• orzechy
• soja

Jakie jest zapotrzebowanie na tłuszcz w diecie psa?

W przypadku zaspokojenia zapotrzebowania na tłuszcz w diecie psa najważniejsze będzie dostarczenie do organizmu konkretnych kwasów tłuszczowych. Źródło tłuszczu dobieramy w zależności od tego, co chcemy osiągnąć danym profilem kwasów tłuszczowych. Samo pochodzenie tłuszczu – roślinne czy zwierzęce – nie ma w tym kontekście znaczenia. Minimalna ilość tłuszczu dla dorosłego psa to 5,5% w suchej masie. Maksymalne limity nie zostały określone przez FEDIAF. Z kolei NRC określiło maksimum na 33% w suchej masie pokarmu o gęstości energetycznej 4000 kcal/kg.

Nadmiar tłuszczu w diecie psa

Nadmiar tłuszczu w pożywieniu może prowadzić do wielu zaburzeń: 

• zwiększenia masy ciała,
• otyłości,
• biegunek tłuszczowych,
• obniżenia strawności,
• podrażnienia przewodu pokarmowego,
• zapalenia tkanki tłuszczowej.

Ponadto w sytuacjach, gdy pies zje jednorazowo dużą porcję tłuszczu, może grozić mu ostre zapalenie trzustki. Jest to szczególnie niebezpieczne w przypadku osobników niedużych rozmiarów, dlatego zachęcam opiekunów do zachowywania ostrożności. Nawet skrawek wędliny czy tłuszczyku odciętego z mięsa albo łyżeczka masła nie będzie dobrym pomysłem, bo już niewielka ilość podobnej tłuszczowej przekąski wystarczy, aby trzustka nie poradziła sobie ze strawieniem takiej ilości tłuszczu w jednym posiłku.

Niedobór tłuszczu w diecie psa

Z kolei niedobory niezbędnych kwasów tłuszczowych w diecie psa pojawiają się rzadko. Ponadto aby się ujawniły, muszą być utrzymywane przez dłuższy czas. Często wynikają z niezbilansowanej diety lub źle przechowywanej karmy, ponieważ wysoka temperatura i wilgotność sprzyjają procesowi jełczenia i niszczeniu kwasów tłuszczowych.

Istnieją jednak przypadki, kiedy niedobór poszczególnych kwasów tłuszczowych skutkuje poważnymi zaburzeniami (najczęściej dermatologicznymi). Manifestują się świądem, suchą skórą i matową okrywą włosową, wyłysieniami oraz zakażeniami wtórnymi. Przy niedoborze kwasów tłuszczowych rany długo się goją, a czas odnowy naskórka jest wydłużony. Mogą się pojawić się również zaburzenia krzepliwości krwi oraz dysfunkcje neurologiczne i zaburzenia w rozrodzie. Niedobór tłuszczu (generalnie) będzie natomiast oznaczał niedobór energii i trudności we wchłanianiu witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz zaburzenia metaboliczne związanie z niedoborami tych witamin.

Podając pokarm zbilansowany (gotowe karmy pełnoporcjowe albo domowe) odpowiednio dobrany do zwierzęcia zazwyczaj nie ma konieczności uzupełniania tłuszczu. Jeśli wystąpił niedobór, należy najpierw wiedzieć, co na to wpłynęło i co do dokładnie oznacza. W konkretnych wskazaniach kwasy tłuszczowe suplementuje się wybranymi olejami bogatymi w omega-3 i omega-6.

Tłuszcz dla psa a odchudzanie

Karmy typu light dla psów powinny zawierać poniżej 10% tłuszczu w suchej masie oraz mieć podwyższony poziom białka. Jako że tłuszcz jest najbardziej skoncentrowanym źródłem energii, to obniżenie jego podaży w diecie znacznie obniży gęstość kaloryczną pokarmu, a taki jest przecież cel procesu odchudzania.

Niemniej warto podkreślić, że najważniejszy jest finalnie bilans kalorii, dlatego nie ma większego znaczenia, z jakich makroskładników ta energia pochodzi.

Czy karma light, która ma tylko 7% tłuszczu, faktycznie pomoże odchudzić psa bardziej niż standardowa karma z 15% tłuszczu?

Jeśli podamy przykładowo pokarm mokry o wyższym poziomie tłuszczu niż 10%, ale o niskiej zawartości węglowodanów, gdzie ostatecznie ta karma będzie miała niższą gęstość energetyczną niż poprzednio podawana (która doprowadziła do otyłości), to również osiągniemy efekt utraty tkanki tłuszczowej/masy ciała.

Niemniej często przyczyną otyłości nie jest sama karma, a podawanie nadmiaru kalorycznych przekąsek i resztek ze stołu między posiłkami. Czasami wystarczy nieznacznie obniżyć dawkę karmy bytowej, a także wyeliminować tłuste smakołyki i gryzaki, jeśli to one były przyczyną nadpodaży energii. Można rozważyć wówczas podawanie psu niskokalorycznych przekąsek (np. warzywa). 

Zaznaczam, że każdy przypadek rozpatrujemy indywidualnie na podstawie historii żywieniowej. Karmy o niskiej zawartości tłuszczu są mniej smakowite, ale otyłe zwierzaki zazwyczaj nie należą do tych wybrzydzających. 😉 Jeśli jednak pies nie będzie zjadał swojej porcji, może to doprowadzić do niedożywienia.

Ile tłuszczu dla psa z chorą wątrobą?

Każdy pacjent musi być rozpatrywany indywidualnie. Bez wcześniejszego dokładnego wywiadu da się stwierdzić, ile tłuszczu powinna mieć dieta dla konkretnego psa z chorą wątrobą. Wszystko zależy od stanu pacjenta i ewentualnych chorób współistniejących.

Czy u psów z chorobami wątroby zamiast drogich specjalistycznych karm można stosować zwykłą karmę o niskiej zawartości tłuszczu? Czy to dobry wybór?

Ogólne zalecenia dotyczące zawartości tłuszczu w diecie zwierząt z chorobami wątroby nie wskazują na konieczność ograniczenia jego podaży (z wyjątkiem przypadków biegunki tłuszczowej).

dr n. wet. Agnieszka Kurosad, dr inż. Karolina Hołda „Żywienie psów i kotów z chorobami wątroby”

Lekarz weterynarii lub dietetyk zwierzęcy może pomóc dobrać karmę bytową o odpowiednich parametrach oraz suplementy zamiast diety weterynaryjnej (o ile to możliwe). Niemniej często nie mamy dostępu do dokładnych wartości odżywczych karm bytowych, w przeciwieństwie do diet weterynaryjnych, do których dostępna jest pełna analiza składników pokarmowych. Jeśli chcemy zastosować karmę bytową u chorego zwierzęcia, najlepiej skontaktować się z producentem i poprosić o szczegółowe informacje dotyczące danej receptury. Chorym zwierzętom można też bilansować gotowane diety domowe, dobrane indywidualnie do ich stanu zdrowia. W każdym przypadku stan pacjenta powinien być stale monitorowany!

Podsumowanie

Tłuszcz pokarmowy to skoncentrowane źródło energii w diecie psa, dostarczające jej znacznie więcej niż białka i węglowodany. Kwasy tłuszczowe mogą być klasyfikowane według ich stopnia nasycenia, długości łańcucha węglowego i rodziny (n-3 i n-6). Rzadko mamy do czynienia z niedoborem niezbędnych kwasów tłuszczowych, za to często musimy zmierzyć się z ich nadmiarem.

Znacznie więcej na temat kwasów tłuszczowych mówię w kursie PRO “Podstawy żywienia psów”.

Z kursu dowiesz się także:

• jakie kwasy tłuszczowe warto suplementować?
• jakie ilości są skuteczne i z jakich źródeł?
• jak sprawdzić czy dieta jest nisko- czy wysokotłuszczowa?
• czy można polewać karmę olejem?
• czy psy konwertują EPA i DHA w swoim organizmie?
• jakie są różnice w działaniu omega-3 i omega-6?