Węglowodany dla psa. Czy pies ich potrzebuje?

Czy węglowodany dla psa to samo zło i nie powinniśmy podawać ich domowym czworonogom? Wokół węglowodanów w diecie psa narosło mnóstwo niejasności, bo sprawa budzi niemałe kontrowersje na forach internetowych. Prawdą jest, że psy nie potrzebują węglowodanów w swojej diecie, ponieważ z powodzeniem mogą wytwarzać glukozę z białek i tłuszczy. Jednakże skrobia stanowi wysokostrawne i łatwo dostępne źródło energii, dlatego jest często wykorzystywana przez producentów karm. Z tego artykułu dowiesz się, czy węglowodany są bezpieczne dla psa i jaka jest ich strawność. Wyjaśnię też, czy ograniczenie węglowodanów w jego diecie zapobiega rozwojowi komórek rakowych. Zaczynamy! 🙂

Na skróty:

1. Czym są węglowodany?
2. Rola skrobi i glikogenu
3. Glukoza – paliwo biologiczne
4. Czy psy trawią węglowodany?
5. Czy węglowodany dla psa to dobre źródło energii?
6. Węglowodany dla psa – zagrożenia
7. Węglowodany w diecie psa aktywnego
8. Węglowodany dla psa a nowotwory
9. Podsumowanie
10. Bibliografia

Czym są węglowodany?

Klasyfikacja węglowodanów oparta jest na budowie chemicznej i stopniu polimeryzacji. Węglowodany składają się z atomów węgla, wodoru i tlenu, dlatego często stosowany jest skrót CHO. Możesz się też spotkać ze skrótem NFE (Nitrogen Free Extract), czyli bezazotowe wyciągowe.

Wśród węglowodanów wyróżnia się monosacharydy, disacharydy, oligosacharydy i polisacharydy. 

Węglowodany to źródło energii zawarte w roślinach. Stanowią od 60 do 90% ich suchej masy.

1. Monosacharydy (monocukry)

Monosacharydy to cukry proste takie jak glukoza, fruktoza i galaktoza. Nazywane są także węglowodanami absorbowalnymi, ponieważ są to związki niewymagające trawienia enzymatycznego i mogą być bezpośrednio wchłaniane do organizmu. Glukoza stanowi główny produkt końcowy procesu trawienia skrobi i hydrolizy glikogenu w organizmie. Jest obecna w krwioobiegu zwierząt, a komórki ciała wykorzystują ją do pozyskiwania energii.

2. Disacharydy (dwucukry)

Disacharydy składają się z dwóch połączonych ze sobą monosacharydów, czyli z dwóch jednostek cukru. Należą do nich maltoza, laktoza i sacharoza. Laktoza to cukier występujący w mleku wszystkich ssaków (składa się z cząsteczki glukozy i galaktozy).

3. Polisacharydy (węglowodany złożone)

Polisacharydy obejmują 10 lub więcej jednostek cukru i mogą być dalej definiowane na podstawie strawności i charakteru wiązań glikozydowych między jednostkami cukru. Skrobie to złożone węglowodany, które mają wiązania alfa-glikozydowe i dlatego są trawione enzymatycznie (mogą być trawione przez alfa-amylazę w jelicie cienkim ssaków).

Rola skrobi i glikogenu

Skrobia jest najpowszechniej występującym węglowodanem strawnym wytwarzanym podczas fotosyntezy i służy jako magazyn energii w roślinach. Podobnie glikogen (polimer glukozy związany wiązaniami alfa-glikozydowymi) pełni rolę długoterminowego magazynowania energii u zwierząt. Obecny jest we wszystkich tkankach zwierzęcych, z największą zawartością w wątrobie i mięśniach szkieletowych.

Glukoza – paliwo biologiczne

Węglowodany to podstawowe źródło energii. Wszystkie zwierzęta mają pewne zapotrzebowanie metaboliczne na glukozę, która dostarcza energii tkankom i komórkom. Jest ona niezbędna w praktycznie każdym procesie zachodzącym w organizmie.

Organizm psa może otrzymywać glukozę z różnych źródeł: z cukrów lub polisacharydów obecnych w pożywieniu (takich jak skrobia) oraz z syntezy w wątrobie z aminokwasów glukogennych dostarczonych z dietą. 

Glukoza może też pochodzić z zapasów wewnętrznych, czyli z glikogenu. 

Zatem psy nie mają bezwzględnego zapotrzebowania na glukozę z diety. Chociaż skrobia nie jest potrzebna psom, jest ważnym źródłem energii (dostarcza jej tyle co białko, czyli 3,5 kcal/g), a także umożliwia uzyskanie odpowiedniej struktury suchych karm. 

Skrobia to podstawowe źródło węglowodanów w większości komercyjnych suchych karm dla psów. Zawierają ją ziarna zbóż takie jak kukurydza, owies, ryż czy pszenica. W karmach bezzbożowych źródłem skrobi są ziemniaki i nasiona strączkowe (najczęściej groch).

Jakie węglowodany dla psa najczęściej stosuje się w diecie domowej? Przykładowo: 

• ryż 
• kaszę kukurydzianą
• kaszę jaglaną
• soczewicę
• bataty  
• tapiokę

Można używać również warzyw nieskrobiowych. Proporcje makroskładników dobiera się do stanu zdrowia psa. Ważne, aby surowce były dobrze ugotowane i rozdrobnione. Nie poleca się stosowania kasz gruboziarnistych.

Wypełnij formularz poniżej i odbierz darmową infografikę “Warzywa i owoce w diecie psa”!

Czy psy trawią węglowodany?

Skrobie są dobrze trawione i metabolizowane przez psy, chociaż drobne różnice mogą wynikać z parametrów przetwarzania komponentów, źródła skrobi i rasy psa. Psy mają wyższą ekspresję enzymów związanych z trawieniem skrobi, wchłanianiem glukozy i metabolizmem w porównaniu z wilkami.

Kilka badań wykazało, że pozorna strawność całkowita skrobi (apparent total tract digestibility – ATTD) u psów przekracza 95% (to bardzo dobry wynik!). 

Stopień strawności skrobi zależy od następujących czynników: 

• struktura ziarnista, 
• stosunek amylozy do amylopektyny, 
• stopień żelatynizacji  
• proporcje składników pokarmowych obecnych w recepturze (takich jak włókno, tłuszcze i białka). 

Rośliny strączkowe (np. groch, ciecierzyca, fasola) i bulwiaste (np. maniok, batat, ziemniak) są dobrze wykorzystywane przez psy, ale w większości przypadków wymagają one obróbki cieplnej w celu dezaktywacji czynników antyżywieniowych i poprawy strawności. Tymczasem skrobia zbożowa wydaje się być dobrze trawiona nawet w postaci surowej. 

Skrobia wolno trawiona (slowly digestible starch) i skrobia oporna (resistant starch) mogą przyczyniać się do: 

• zwiększenia uczucia sytości, 
• obniżenia poziomu glukozy i insuliny
• poprawy mikrobioty okrężnicy.

Czy węglowodany dla psa to dobre źródło energii?

Warto korzystać z węglowodanów tylko dlatego, że są dobrym źródłem energii, wiedząc, że energię można pozyskać z białek i tłuszczy? Czy są tylko wypełniaczem i dostarczają kalorii, czy dają psu coś więcej?

Podając psu dietę niskowęglowodanową, siłą rzeczy podwyższa się również podaż energii z pozostałych makroskładników – białek i/lub tłuszczów. Nie wszystkie psy dobrze tolerują wysoką zawartość tłuszczu, a są też i takie, którym należy obniżyć poziom białka w diecie. Proporcje makroskładników w diecie dostosowujemy zawsze w zależności od stanu zdrowia zwierzęcia i jego indywidualnych potrzeb.

Zmiana diety na niskowęglowodanową, a zatem w konsekwencji na wysokobiałkową i/lub wysokotłuszczową wiąże się z wyższą gęstością energetyczną pokarmu, ponieważ tłuszcz zawiera ponad 2 razy więcej kalorii niż gram białka czy węglowodanów.

Jeśli opiekun nie jest świadomy tego, że powinien obniżyć dawkę karmy, podając tę o zwiększonej kaloryczności, lub – co gorsza – podaje ją zwierzęciu do woli, może to doprowadzić do otyłości. Mniejsza dawka karmy może wiązać się z brakiem uczucia sytości i żebraniem, a także szukaniem odpadków przez psa (w przypadku podawania karm suchych). Przy podawaniu karm mokrych ten problem występuje rzadziej, ponieważ ich większa objętość podnosi uczucie sytości.

Kiedy organizm psa używa węglowodanów po to, aby dostarczyć energii, białko pokarmowe jest oszczędzane przed spaleniem jako źródło energii. I jest dostępne do użycia do istotnych funkcji, dostarczając niezbędnych aminokwasów. Dzięki temu możliwe jest budowanie i naprawa tkanek oraz wspieranie układu immunologicznego. Dlatego dodatek chociaż niewielkiej ilości węglowodanów do diety jest uważany za korzystny. 

„Oszczędzanie” białka zwierzęcego jest także powiązane z kwestią etyczno-środowiskową, o której pisałam w tym artykule.

Ponadto nieoczyszczone źródła węglowodanów (takie jak pełne ziarna zbóż czy warzywa korzeniowe) są dla psa źródłem nie tylko skrobi, ale także witamin, składników mineralnych, kwasów tłuszczowych czy włókna pokarmowego, który jest dodatkiem funkcjonalnym do diety i wspomaga pracę jelit.

Kontrowersje wokół węglowodanów w ostatnich latach wynikają raczej z tego, ILE skrobi jest obecne w karmach, niż z jakich źródeł ona pochodzi albo że jest w ogóle obecna w diecie. W dalszym ciągu trwa debata na temat optymalnych ilości węglowodanów w diecie psów.

Węglowodany dla psa – zagrożenia

Czy diety wysokowęglowodanowe są bezpieczne? Czy nie powodują niekorzystnych skutków zdrowotnych u psów?

Psy w procesie udomowienia przystosowały się do trawienia produktów wysokoskrobiowych. Wysoka adaptacja do trawienia węglowodanów została potwierdzona poprzez badania genetyczne. Psy mają zwiększoną ilość kopii genu Amy2B korelującą ze zwiększoną ilością amylazy trzustkowej obecnej we krwi. 

Psy od tysięcy lat żywią się dietą podobną do naszej, a od ponad 100 lat jedzą karmy komercyjne, również zawierające węglowodany. Zauważyliśmy raczej wydłużenie czasu życia domowych czworonogów (dzięki odpowiedniej diecie i postępowi medycyny weterynaryjnej) niż jego skrócenie. Myślę, że gdyby węglowodany były niebezpieczne przy długookresowym podawaniu, to już byśmy o tym wiedzieli. 😉

Ponadto istnieją wieloletnie badania przeprowadzone na psach otrzymujących całe życie karmy suche (z półki marketowej). Były to labradory, które żyły po kilkanaście lat.

Węglowodany w diecie psa aktywnego

Skoro węglowodany są tak doskonałym źródłem energii, to dlaczego nie używa się ich w przeważającej ilości w dietach psów zaprzęgowych?

Proporcje pomiędzy makroskładnikami w diecie psa zależą od wykonywanej przez zwierzę pracy. W przypadku krótkiego, ale intensywnego wysiłku aż 50% energii metabolicznej posiłku może pochodzić z łatwostrawnych węglowodanów. Natomiast długodystansowe psy powinny otrzymywać karmę, w której główne źródło energii stanowić będą tłuszcze pochodzenia zwierzęcego. Zawartość tłuszczu w takiej karmie może wynosić nawet 30% suchej masy.

Wynika to z faktu, że tłuszcze są najwydajniejszym źródłem energii. To dlatego są wykorzystywane w diecie psów zaprzęgowych, które mają ogromne zapotrzebowanie na kalorie. Przy tego typu wysiłku dużo lepiej funkcjonują na dietach wysokotłuszczowych. Ponadto nie byłyby w stanie zjeść tak dużej objętości pokarmu, gdyby nie wysoki udział tłuszczu w diecie.

Węglowodany dla psa a nowotwory

Mówi się, że węglowodany są bardzo dobrą pożywką dla wszelkiego rodzaju guzów, które używają glukozy 10-20 razy więcej niż normalne komórki, a ograniczenie węglowodanów w diecie zapobiega ich wzrostowi. Czy to prawda?

Dieta onkologiczna dla psa, który nie cierpi dodatkowo na problemy z nerkami i wątrobą oraz dobrze toleruje wysoki poziom tłuszczu w karmie, charakteryzuje się przede wszystkim ograniczoną zawartością węglowodanów. Pochodząca z nich glukoza jest głównym źródłem energii niezbędnej do wzrostu komórek nowotworowych, dlatego w miarę możliwości należy zmniejszyć ich udział w diecie psa chorego na raka.

Natomiast nie wykazano, aby węglowodany w diecie psów zdrowych przyczyniały się do zapobiegania nowotworom.

Węglowodany dla psa – podsumowanie

Istnieje wystarczająca ilość dowodów potwierdzających, że odpowiednio przetworzone zboża i rośliny bulwiaste zawarte w karmach dla psów są strawne, smakowite i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. W literaturze naukowej brakuje informacji na temat roślin strączkowych, starożytnych (pradawnych) zbóż i procesów produkcyjnych innych niż ekstruzja. 

Pies nie będzie koniecznie potrzebować węglowodanów w swojej diecie i będzie w stanie obejść się bez nich. Jednakże skrobia wciąż może stanowić wysokostrawne i łatwo dostępne źródło energii dla Twojego psa. 

Skrobia to często podstawowe źródło węglowodanów w większości suchych komercyjnych karm dla psów, ponieważ stanowi wysoce strawne i łatwo dostępne źródło energii. Kontrowersje wokół jej udziału w diecie czworonogów biorą się przede wszystkim z tego, jaka ilość skrobi jest obecna w karmach. Środowisko dietetyczne wciąż debatuje nad optymalną ilością węglowodanów w diecie psów.

Jeśli pracujesz z psami i chcesz doradzać swoim klientom również w zakresie diety ich pupili, może zainteresować Cię kurs, który stworzyłam dla profesjonalistów. 

Kurs PRO „Podstawy żywienia psów” powstał specjalnie dla tych, którzy myślą o poszerzeniu swoich kompetencji o znajomość dietetyki zwierzęcej w pracy z czworonogami na co dzień.

Na kursie PRO dowiesz się również:

• Czy zboża powodują alergie u psów?
• Czy karmy bez zbóż są lepsze od zbożowych?
• Warto unikać glutenu w diecie psa?
• Jak sprawdzić, czy karma jest niskowęglowodanowa?

Bibliografia

Alvarenga, I. C., Aldrich, C. G., & Shi, Y. C. (2021). Factors affecting digestibility of starches and their implications on adult dog health. Animal Feed Science and Technology, 115134.

Bazolli, R. S., Vasconcellos, R. S., De-Oliveira, …& Carciofi, A. C. (2015). Effect of the particle size of maize, rice, and sorghum in extruded diets for dogs on starch gelatinization, digestibility, and the fecal concentration of fermentation products. Journal of animal science, 93(6), 2956-2966

Carciofi, A. C., Takakura, F. S., De‐Oliveira, …& Prada, F. (2008). Effects of six carbohydrate sources on dog diet digestibility and post‐prandial glucose and insulin response. Journal of Animal Physiology and Animal Nutrition, 92(3), 326-336.

E.Axelsson at al: The genomic signature of dog domestication reveals adaptation to a starch-rich diet. Nature 2013 Mar 21;495(7441):360-4

Hill, R. C. (1998). The nutritional requirements of exercising dogs. The Journal of nutrition, 128(12), 2686S-2690S.

Kealy, RD et. al. Effects of diet restriction on life span and age-related changes in dogs. Journal of the American Veterinary Medical Association 2002;220:1315-1320

Reynolds, A. J., Fuhrer, L. A. U. R. E. N. T., Dunlap, H. L., Finke, M. A. R. K., & Kallfelz, F. A. (1995). Effect of diet and training on muscle glycogen storage and utilization in sled dogs. Journal of applied physiology, 79(5), 1601-1607.

Slavin, J.L. Structure, nomenclature, and properties of carbohydrates. In Biochemical, Physiological and Molecular Aspects of Human Nutrition, 3rd ed.; Stipanuk, M.H., Caudill, M.A., Eds.; Elsevier: St. Louis, MO, USA, 2013; pp. 50–68.