Zachowania agresywne psów. Czy białko wpływa na agresję?

Według powszechnej opinii wysokobiałkowa dieta może zwiększać ryzyko zachowań agresywnych u psów. Pogląd ten podzielają także niektórzy specjaliści od psiego behawioru. Czy poziom białka faktycznie ma wpływ na zachowania agresywne psów?

Jak poziom białka mógłby wpływać na zachowanie psów?

Skład podawanego psu pokarmu może oddziaływać na syntezę i aktywność neuroprzekaźników odpowiadających za nastrój zwierzęcia, odczuwany przez niego lęk i stres. Do najważniejszych z neuroprzekaźników podatnych na zmiany aktywności związane z dietą należy między innymi serotonina.

Serotonina związana jest między innymi z utrzymaniem dobrego samopoczucia i poprawą nastroju. Wyrzut serotoniny w mózgu hamuje reakcję “walki lub ucieczki” podczas ekspozycji na bodziec, a także pełni rolę w reakcjach lękowych z udziałem ciała migdałowatego (Alex i Srivastava, 2019). Tak jak u ludzi, zaburzenia w układzie serotoninergicznym u psów związane są z większą skłonnością do zachowań agresywnych i większą reaktywnością (Reisner i in., 1996) – u psów agresywnych i reaktywnych zaobserwowano niższy poziom metabolitów serotoniny w płynie rdzeniowym, niż u psów nieagresywnych. Badania wykazały również, że agresywne psy, szczególnie wykazujące agresję defensywną, mają znacznie niższy poziom serotoniny w osoczu, niż psy nieagresywne (Rosado i in., 2010). Niedobory serotoniny u psów mogą skutkować zwiększoną wrażliwością na ból, hiperaktywnością i zaburzać procesy uczenia się, jak również zwiększać impulsywność zwierzęcia (Wright i in., 2012).

Serotonina syntezowana jest w mózgu z 5-hydroksytryptofanu (5-HTP), który jest produktem przemiany tryptofanu. Znaczna część dostarczonego z dietą tryptofanu nie jest w stanie przekroczyć bariery krew-mózg i staje się substratem do produkcji serotoniny w jelitach. Dostępność tryptofanu jako substratu do produkcji serotoniny w mózgu zależy od diety – nie tylko zawartości tego aminokwasu, ale także od stosunku ilości tryptofanu do ilości LNAA (large neutral amino acids). Konkurują one z tryptofanem o wiązanie się z transmiterami koniecznymi do przekroczenia bariery krew-mózg. Dlatego przypuszcza się, że wysokobiałkowe diety mogą zmniejszyć takie wykorzystanie tryptofanu i tym samym zmniejszyć ilość składników potrzebnych do syntezy serotoniny w mózgu (Orlando, 2018).

Badania nad wpływem poziomu białka na zachowania agresywne psów

Wpływ poziomu białka w diecie na zachowania agresywne psów badano do tej pory jedynie w trzech eksperymentach.

Dietę o niskiej zawartości białka (15-18% całej energii pokarmu) podawano 7 agresywnym golden retrieverom przebywającym w domu pod opieką właścicieli (Mugford, 1987). Według opiekunów, częstotliwość zachowań agresywnych zmalała natychmiast po wprowadzeniu eksperymentalnej diety. Publikacja nie podaje jednak składu ani poprzedniej, ani eksperymentalnej diety. Zmniejszenie częstotliwości agresji okazało się długotrwałe jedynie w przypadku 3 psów. U dwóch z pozostałych psów problemy behawioralne wróciły, natomiast w przypadku dwóch ostatnich stracono kontakt z właścicielami.

Przeprowadzone przez Dodmana i in. (1996) badania obejmowały 12 psów, które wykazywały agresję terytorialną, agresję dominacyjną lub hiperaktywność oraz 14 psów z grupy kontrolnej. Psy te żywione były jedną z trzech diet różniącą się zawartością białka (180, 250 lub 310 g/kg suchej masy) przez dwa tygodnie, w warunkach domowych. Zachowanie psów wykazujących agresję dominacyjną, hiperaktywność oraz psów w grupie kontrolnej nie uległo zmianie. Agresja terytorialna była mniejsza u psów na diecie o niskiej i średniej zawartości białka, niż u psów otrzymujących dietę wysokobiałkową. Dokładniejsza analiza danych dotyczących psów przejawiających agresję terytorialną wykazała, że u pięciu psów z tej grupy agresja terytorialna związana była z dominacją, a u pozostałych siedmiu z lękiem i to właśnie u tych ostatnich zauważono spadek agresji.

W badaniach przeprowadzonych przez DeNapoli i in. (2000) zbadano wpływ diet wysokobiałkowej i niskobiałkowej oraz suplementacji tryptofanu na zachowania agresywne psów. Grupę 33 dorosłych psów podzielono na 3 równe podgrupy w zależności od rodzaju wykazywanych zaburzeń zachowania – agresji dominacyjnej, agresji terytorialnej i hiperaktywności. Następnie każda podgrupa otrzymywała w losowej kolejności 4 diety, każdą przez okres jednego tygodnia. Dwie z diet zawierały obniżony poziom białka (około 18% suchej masy), dwie podwyższony (około 30%). Jedna dieta niskobiałkowa i jedna wysokobiałkowa były suplementowane tryptofanem (1,45 g/kg pokarmu). Zmiany w zachowaniu zwierząt mierzone były przez właścicieli psów codziennie, przy pomocy formularzy. Po każdym tygodniu mierzono także poziom serotoniny i tryptofanu we krwi u psów biorących udział w badaniu. Wykazano, że zachowanie psów przejawiających agresję dominacyjną w ocenie właścicieli było znacząco bardziej problematyczne podczas żywienia dietą wysokobiałkową niesuplementowaną tryptofanem niż podczas podawania innych diet. Natomiast psy wykazujące agresję terytorialną przejawiały więcej nieprawidłowych zachowań na diecie o niskiej zawartości białka bez dodatku tryptofanu niż na tej samej diecie z dodatkiem suplementu. Rodzaj pokarmu nie miał wpływu na hiperaktywność i zachowania lękowe u zwierząt. Poziom serotoniny i tryptofanu we krwi psów nie uległ istotnym zmianom podczas trwania badania.

Czy poziom białka w diecie wpływa na zachowania agresywne psów?

Wyniki tych badań sugerują, że diety niskobiałkowe mogą zmniejszać częstotliwość zachowań agresywnych u psów. Jednak żadne z tych badań nie zostało przeprowadzone w kontrolowanych warunkach. Publikacje nie podają, w jaki sposób żywione były psy przed przystąpieniem do badań, a krótki okres podawania diety umożliwia duży wpływ środowiska na zachowanie zwierząt. Wątpliwość może budzić także sposób oceny zachowania psów polegający na subiektywnej ocenie opiekunów, którzy wiedzą o przeprowadzanych próbach żywieniowych. Również klasyfikacja rodzaju agresji wykazywanej przez poddane badaniom psy w świetle aktualnej wiedzy jest kontrowersyjna. „Agresja dominacyjna” według Uchida, DeNapoli i Dodmana (1997) związana jest z chęcią objęcia przez psa wyższego stanowiska w hierarchii rodziny i przejawiana jest przez psa poprzez warczenie lub gryzienie w takich sytuacjach, jak dotykanie miski psa podczas jedzenia, fizyczne przeszkadzanie odpoczywającemu psu, głaskanie, obcinanie psu pazurów czy ciągnięcie psa za skórę na karku.

Według nowszych opracowań dotyczących przyczyn zachowań agresywnych u psów, agresja psa wobec członków rodziny może mieć różnorodne podłoże i wynikać z odczuwanego przez zwierzę lęku czy reaktywności. Luescher i Reisner (2008) sugerują, że diagnoza „agresji dominacyjnej” okazuje się często niewłaściwa po dokładnym przeanalizowaniu kontekstu, w jakim zwierzę prezentuje zachowania agresywne. Mimo to, w pracach autorstwa Dodmana (1996) i DeNapoli (2000) wszystkie przypadki agresji wobec członków rodziny psa analizowane są wspólnie pod hasłem „agresji dominacyjnej”. Nie pozwala to na określenie skuteczności proponowanych przez badaczy diet w zależności od faktycznych przyczyn zachowań agresywnych u obserwowanych psów.

Podsumowanie – poziom białka a zachowania agresywne psów

Dokładna analiza publikacji dotyczących wpływu poziomu białka na zachowania agresywne u psów pokazuje, że badania te nie zostały przeprowadzone w kontrolowanych warunkach. Ponadto wykorzystana w nich klasyfikacja agresji nie jest zgodna z aktualnym stanem wiedzy na temat zachowań psów. Sprawia to, że ocena skuteczności diety o obniżonym poziomie białka w terapii psów agresywnych nie jest możliwa. Należy też pamiętać, że modyfikacje diety zwierzęcia mogą stanowić jedynie wsparcie dla indywidualnie dobranej terapii behawioralnej. Ponadto obniżony poziom białka w diecie może mieć negatywne konsekwencje dla zdrowia i samopoczucia zwierzęcia, szczególnie w przypadku rosnących i starszych psów oraz zwierząt cierpiących na choroby wymagające podawania specjalistycznej diety. Z tego względu wszelkie zmiany w poziomie makroskładników powinny być konsultowane nie tylko z behawiorystą, ale także z dietetykiem zwierzęcym lub/i lekarzem weterynarii.

Jeśli chcesz wiedzieć, ile białka powinna zawierać dieta dla psa i jakie mogą być konsekwencje niedoboru tego składnika, przeczytaj mój wpis “Białko dla psa psa i kota. Dlaczego białko jest takie ważne?”.

Prawdą jest jednak, że zmieniając skład posiłków, ich formę i sposób podania można wpłynąć na zachowanie psa. Udowodniono bowiem, że odpowiednio dobrana forma diety, proporcje poszczególnych składników pokarmowych i dodatek pewnych nutraceutyków mogą stanowić uzupełnienie terapii behawioralnej – między innymi w przypadkach agresji. Jeśli jesteś specjalistą i chcesz wiedzieć, jaki sposób karmienia zalecać swoim klientom w zależności od problemu rozpoznanego u psa, zapraszam cię do udziału w kursie PRO “Wpływ żywienia na behawior psa”, który tworzy wraz ze mną Marta Lichnerowicz, psycholog zwierząt, prowadząca Centrum Szkolenia Silva Lupus.

Bibliografia

Alex, A., & Srivastava, A. (2019). Nutraceuticals for calming and stress. Nutraceuticals in veterinary medicine, 417-425.
DeNapoli, J. S., Dodman, N. H., Shuster, L., Rand, W. M., & Gross, K. L. (2000). Effect of dietary protein content and tryptophan supplementation on dominance aggression, territorial aggression, and hyperactivity in dogs. Journal of the American Veterinary Medical Association, 217(4), 504-508.
Dodman N.H., Reisner I.R., Shuster L., Rand W.M., Luescher U.A., Robinson I., Houpt K.A., 1996. Effect of dietary protein content on behavior in dogs. Journal of the American Veterinary Medical Association 208: 376-379
Mugford R.A., 1987. The influence of nutrition on canine behaviour. Journal of Small Animal Practice 28: 1046-1055.
Orlando, J.M., 2018. Behavioral Nutraceuticals and Diets, Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice, 48 (3) 473-495.
Reisner, I.R., Mann, J.J., Stanley, M., Huang, Y.Y., Houpt, K.A., 1996. Comparison ofcerebrospinal fluid monoamine metabolite levels in dominant-aggressive andnon-aggressive dogs. Brain Research 714, 57–64.
Rosado B., Garcıa-Belenguer S., Leon M., Chacon G., Villegas A., Palacio J., 2010. Blood concentrations of serotonin, cortisol and dehydroepiandrosterone in aggressive dogs. Appl. Anim. Behav. Sci. 123:124–130.
Uchida, Y., Dodman, N., Denapoli, J., Aronson, L., 1997. Characterization and Treatment of 20 Canine Dominance Aggression Cases. The Journal of veterinary medical science / the Japanese Society of Veterinary Science. 59. 397-9.
Wright, H. F., Mills, D. S., & Pollux, P. M. J., 2012. Behavioural and physiological correlates of impulsivity in the domestic dog (Canis familiaris). Physiology & Behavior, 105(3), 676–682.