Żywienie psów w hodowli. Jaką metodę żywienia wybrać?

Wszystko ma plusy i minusy, zalety i wady, ciemne i jasne strony. Nie inaczej jest w temacie żywienia psów. Przyjrzyjmy się zatem, jakimi metodami i na ile sposobów możemy karmić psy hodowlane w okresie rozrodu. Jest to szalenie wymagający okres w życiu zwierząt, a dieta ma bezpośredni i pośredni wpływ na płodność, plenność oraz zdrowie, a nawet życie szczeniąt. Jaki sposób żywienia psów w hodowli będzie najlepszy? I czy można wskazać dietę, która sprawdzi się w każdym przypadku?

Spis treści

1. Dieta domowa gotowana
2. Dieta BARF, czyli surowa
3. Mokra karma
4. Sucha karma
5. Podsumowanie

Żywienie psów w hodowli – dieta domowa gotowana

To najstarszy, najbardziej tradycyjny sposób żywienia domowego pupila. Odkąd pies pojawił się w świecie człowieka, a ten zaczął ingerować w życie czworonożnych przyjaciół rozpoczęła się era domowego karmienia. Początkowo zwierzę otrzymywało resztki ze stołu, odpadki z gospodarstwa domowego, by stopniowo – wraz ze wzrostem wiedzy i świadomości – dojść do etapu starannego bilansowania psu posiłków. W ciągu kolejnych pokoleń domowe posiłki ewoluowały z chleba/śruty namoczonej w wodzie lub serwatce, poprzez nieśmiertelny zestaw kasza plus podroby plus marchewka, aż do mniej lub bardziej skomplikowanych przepisów uwzględniających różnorodne źródła składników pokarmowych w starannie skomponowanych recepturach. Dobrze pamiętać, że jeszcze ok. 30 lat temu był to podstawowy sposób żywienia psów w hodowlach. I dziś, pomimo łatwości dostępu do diet komercyjnych, niemała grupa hodowców jest zwolennikami samodzielnego przygotowania swoim pupilom posiłków. 

Zalety stosowania diety domowej w hodowli

• wpływ opiekuna na wybór poszczególnych składników – opiekun może samodzielnie wybrać każdy kawałek mięsa i każdą marchewkę, z których powstanie psi posiłek,
• pokarm jest przygotowywany na świeżo i taki też (o ile nie jest zbyt długo lub w złych warunkach przechowywany) jest podawany zwierzęciu,
• duża różnorodność używanych komponentów, a tym samym źródeł składników odżywczych – opiekun może używać praktycznie nieskończonego katalogu składników zarówno pochodzenia zwierzęcego jak i roślinnego, a także różnych źródeł suplementacji,
• zazwyczaj wysoka smakowitość posiłków – dużą część psów chętnie jada posiłki gotowane,
• wysoka strawność pokarmu i zazwyczaj mniejsza ilość odchodów, niż przy żywieniu suchą karmą,
• jeśli produkt jest przygotowywany na świeżo i przechowywany krótko w prawidłowych warunkach jest bezpieczny mikrobiologicznie
• zwiększa więź pomiędzy opiekunem a psem – samodzielne przygotowywanie posiłków wpływa na wyższy poziom pozytywnych emocji u opiekuna.

Wady diety domowej w hodowli:

• konieczność zgłębienia zagadnień dietetyki w zakresie zawartości poszczególnych składników odżywczych w komponentach oraz prawidłowego bilansowania diety – jakiekolwiek zaniedbanie tej strefy wiąże się nie tylko z zagrożeniem zdrowia pary hodowlanej oraz szczeniąt, ale może także wpłynąć negatywnie na gotowość do rozrodu i sam rozród,
• łatwo popełnić błędy żywieniowe – niedobory/nadmiary składników pokarmowych mogą się przełożyć na zaburzenia rozrodu np. nadmiar wapnia w diecie suk w ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia tężyczki poporodowej, długotrwały niedobór selenu w diecie reproduktora wpływa na jakość i żywotność nasienia,
• konieczność kontroli poszczególnych składników diety – wybór miejsc zakupu, pilnowanie świeżości, regularne zakupy, odpowiednie przechowywanie, kontrola stanów magazynowych
• zwiększony nakład czasu opiekuna niezbędnego do zakupów i przygotowania posiłków, biorąc pod uwagę fakt, że hodowca mający pod opieką większą liczbę psów ma na co dzień pełne ręce roboty, to dodatkowa praca związana z gotowaniem psom posiłku jest istotnym mankamentem tej metody żywienia,
• koszty produkcji czyli energii elektrycznej/gazu, wody niezbędnych do ugotowania posiłku,
• konieczność przygotowywania posiłków na świeżo, przechowywanie zwiększa ryzyko zagrożenia mikrobiologicznego – konieczność przechowywania w lodówce. Nieświeżość pokarmu (a latem przy gotowanym pokarmie o to bardzo łatwo i psuje się/kiśnie on w ciągu kilku godzin) powoduje gwałtowną biegunkę np. u suki karmiącej oraz jej szczeniąt.

Chcesz wiedzieć, z czego powinna składać się dieta domowa? Sprawdź mój wpis “Co gotować psu“!

BARF w hodowli psów

BARF to dieta oparta o surowe produkty pochodzenia zwierzęcego (mięso, podroby, elementy mięsno-kostne, jaja), surowe warzywa, surowe owoce, uzupełnione suplementami. Poszczególne składniki nie powinny zostać poddane żadnej obróbce cieplnej. Dieta ta wyklucza podawanie zbóż oraz produktów gotowanych i komercyjnych. Wśród hodowców wielu ras, szczególnie psów z grupy pasterskich, molosów, myśliwskich, psów ras pierwotnych ta metoda żywienia jest dość popularna, choć często łączona z żywieniem suchą karmą – popularny schemat: 50% BARF/50% sucha karma dzielone na osobne posiłki, choć właściwie taki podział łamie podstawową zasadę tej diety, czyli nie poddawanie składników obróbce oraz nie używanie produktów gotowych. Nie znaczy to jednak, że żywienie mieszane zawsze jest błędem!

Zalety stosowania diety BARF w hodowli

• wpływ opiekuna na wybór poszczególnych składników,
• duża różnorodność używanych komponentów, a tym samym źródeł składników odżywczych,
• wysoka smakowitość posiłków,
• wysoka strawność pokarmu,
• niższa degradacja składników pokarmowych wrażliwych termicznie,
• pozytywny wpływ gryzienia/”żucia” poszczególnych elementów diety na zdrowie i czystość uzębienia oraz lepsze samopoczucie psa.

Wady żywienia psów w hodowli surowym mięsem

• konieczność zgłębienia zagadnień dietetyki w zakresie zawartości poszczególnych składników odżywczych w komponentach oraz prawidłowego bilansowania diety – jakiekolwiek zaniedbanie tej strefy – identycznie jak przy diecie gotowanej – wiąże się z dużymi problemami zdrowotnymi, co przy psach hodowlanych oraz matkach w laktacji oraz przy odchowie szczeniąt ma kolosalne znaczenie,
• łatwo popełnić błędy żywieniowe – niedobory/nadmiary składników pokarmowych, podobnie jak w diecie gotowanej. W diecie BARF bardzo łatwo o nadmiar fosforu i niedobór wapnia, a ich niewłaściwy stosunek może być przyczyną obniżonej lub całkowitej niepłodności suki hodowlanej, lub przyczyną tężyczki poporodowej, 
• konieczność kontroli poszczególnych składników diety – wybór miejsc zakupu, pilnowanie świeżości, regularne zakupy, odpowiednie przechowywanie,
• zwiększony nakład pracy opiekuna niezbędnej do zakupów i przygotowania posiłków – biorąc pod uwagę ilość czasu, jaki hodowca musi poświęcić na opiekę nad swoimi psami, w tym np. suką opiekująca się szczeniętami – ma to istotne znaczenie i jest dużym mankamentem,
• konieczność przygotowywania posiłków na świeżo,
• zwiększone niebezpieczeństwo urazów zębów, gardła i przełyku fragmentami kości, ryzyko zaczopowania lub uszkodzenia jelit przez gruz kostny, ryzyko zadławienia dla szczeniąt przy matce, które nie są jeszcze gotowe do jedzenia większych kawałków mięsa, a mogą się do takich dostać, jeśli matka spożywa posiłek w ich pobliżu lub też postanowi zwrócić część pokarmu w kojcu dla szczeniąt,
• konieczność posiadania oddzielnej chłodziarki oraz zamrażarki na składniki diety psa i dbania o ciąg chłodniczy,
• zagrożenie mikrobiologiczne dla domowników – zwiększona ekspozycja na niebezpieczne mikroorganizmy nie tylko podczas przygotowywania posiłków, ale także podczas kontaktu z psem karmionym surowymi składnikami pochodzenia zwierzęcego,
• duże zagrożenie mikrobiologiczne oraz parazytologiczne – w przypadku suk w ciąży, w laktacji oraz szczeniąt przy matce zagrożenie może być śmiertelne.

OPIS PRZYPADKU: Psy w dwóch hodowlach karmione były od długiego czasu mięsem, kupowanym w jednym miejscu, głęboko mrożonym, wołowym (zgodnie z zapewnieniem sprzedawcy). Mięso pochodziło z punktu sprzedaży mięsa dla hodowców przy zakładzie rozbiórki tusz dla przemysłu spożywczego. W jednej hodowli mięso przed podaniem było gotowane, w drugiej podawane na surowo (mięso po rozmrożeniu podawane było także szczeniętom w okresie odstawiania). W ciągu doby zauważono gwałtownie pogarszający się stan zdrowia szczeniąt – wysoka gorączka, wymioty, ostra biegunka, w wyniku czego zaczęły następować upadki. Leczenie nie przynosiło pożądanego efektu. Po śmierci kolejnego szczenięcia zwłoki oddano do Zakładu Higieny Weterynaryjnej celem przeprowadzenia sekcji i badań. Wynik: zakażenie Salmonella spp. Po wprowadzeniu celowanej terapii antybiotykowej zakażenie udało się opanować, jednakże w międzyczasie śmierć poniosło 80% szczeniąt. W hodowli, w której mięso było gotowane, żaden z psów nie został zarażony. 

Jakie jeszcze zagrożenia wiążą się z dietą BARF? Przeczytasz o tym w artykule “Surowe mięso dla psa – czy karmienie psa surowym mięsem jest bezpieczne?“

Karma mokra w hodowli psów

Do tej grupy produktów należą zarówno produkty o przedłużonej przydatności do spożycia (konserwy, słoiki, saszetki, tacki, czyli produkty sterylizowane , zamknięte hermetycznie), jak i krótkiej (tacki, batony, plastikowe pojemniki – karma niepasteryzowana lub nie zamknięta hermetycznie lub wymagająca ciągu chłodniczego). 

Zalety karmienia psów hodowlanych mokra karmą

• bardzo szeroka oferta rynkowa, pozwalająca na duże urozmaicenie diety,
• wysokie bezpieczeństwo mikrobiologiczne,
• wysoki udział wody pozwala na dobre nawodnienie zwierzęcia – ma to szczególne znaczenie przy żywieniu suk w połogu oraz laktacji,
• wysoka wilgotność zwiększa aromatyczność karmy – istotny czynnik w pierwszych kilkunastu godzinach/ pierwszych dniach po porodzie, kiedy suki nieraz odmawiają posiłku,
• brak konieczności poświęcania czasu na przygotowanie posiłku – wygoda i oszczędność czasu,
• różnorodna pojemność pozwala na dopasowanie pojemności do indywidualnych potrzeb – brak strat,
• łatwość w przechowywaniu zamkniętych opakowań.

Wady stosowania mokrej karmy w hodowli psów

• dużo wyższa cena za kg karmy w porównaniu z każdą inną metodą żywienia – ta metoda chętniej i częściej stosowana przez hodowców ras małych i miniaturowych, niż większych ras,
• wysokie ryzyko bardzo poważnych problemów zdrowotnych w przypadku rozszczelnienia opakowania – bakterie beztlenowe, które mogą pojawić się w wyniku rozszczelnienia konserwy lub błędów technologicznych w procesie produkcji mogą stanowić poważne niebezpieczeństwo dla matki karmiącej i jej potomstwa,
• duży ciężar opakowań (konserwy)  – uciążliwość przy większych zakupach,
• po otwarciu opakowania i nie zużyciu całości na jeden raz należy przechowywać karmę w lodówce i zużyć w ciągu 24 h, w przeciwnym razie karma łatwo się psuje i wabi muchy

Sucha karma dla psów hodowlanych

Karma w postaci suchych krokietów produkowanych w procesie ekstruzji. Dziś dla bardzo wielu hodowców jest to najwygodniejszy i najbezpieczniejszy sposób żywienia psów.

Zalety stosowania suchej karmy w hodowli psów

• wysoka kondensacja energii i składników pokarmowych w przeliczeniu na kg pokarmu – żywienie jest korzystne ekonomicznie,
• ogromna oferta rynkowa dopasowana do wszelakich potrzeb, zarówno zwierzęcia jak i opiekuna – przygotowana dla każdej wielkości i wieku psa, dopasowana do aktualnego stanu fizjologicznego oraz stanu zdrowia, w szerokiej gamie opakowań,
• karmy uznanych marek lub pochodzące z krajów o wysokim nadzorze prawnym prezentują wysoki poziom bezpieczeństwa zarówno pod względem składu, jak i innych czynników,
• łatwość stosowania – wystarczy po prostu nasypać odmierzoną porcję do miski,
• łatwość i wygoda w przechowywaniu zamkniętych opakowań,
• bardzo wysokie bezpieczeństwo mikrobiologiczne, sposób przygotowania dezaktywuje chorobotwórcze bakterie i pasożyty,
• dzięki niskiej zawartości wody karma dłużej zachowuje świeżość, przy właściwym przechowywaniu możliwość bezpiecznego korzystania z karmy przez kilka tygodni,
• po otwarciu opakowania nie ma potrzeby przechowywania go w lodówce.

Wielu producentów karm suchych prowadzi Kluby Hodowców, w których hodowcy mogą zakupić karmy na bardzo preferencyjnych warunkach, nieraz także dostępne są specjalne karmy dla psów hodowlanych nie występujące w ofercie sklepowej, zarówno pod względem składu jak i/lub pojemności worków.

Jak wybrać najlepszą karmę dla psa? Przeczytaj moje porównanie karm marketowych i premium!

Żywienie suk w ciąży suchą karmą ma jeszcze jedna zaletę – ze względu na wysoką koncentrację składników odżywczych i energii, zapotrzebowanie ciężarnej suki można zaspokoić stosunkowo niewielką (w porównaniu do innych metod żywienia) objętością pokarmu. W przypadku stosowania diet o wysokiej zawartości wody (karma mokra, diety domowe) zdarzyć się może, że suka nie będzie w stanie przyjąć odpowiedniej dawki pokarmu ze względu na zbyt dużą objętość posiłku. Problem ten może się nasilić w końcowych etapach ciąży i w przypadku dużych miotów, gdy płody zajmują znaczną część jamy brzusznej i uciskają na żołądek.

Wady podawania psom hodowlanym suchej karmy

• brak nadzoru nad składnikami – hodowca zmuszony jest zaufać producentowi,
• wysoki poziom przetworzenia składników – komponenty suszone, ekstrakty, premiksy mineralno-witaminowe,
• wysoki udział węglowodanów w składzie, związany z wymogami technologicznymi (ale  uwaga: są okresy w życiu suki hodowlanej kiedy obecność pewnej ilości węglowodanów to bardzo ważna i pożądana cecha pokarmu),
• dłuższa świeżość karm suchych wymaga zastosowania konserwantów,
• niektóre komponenty zbożowe mogą zawierać aflatoksyny czyli mykotoksyny wytwarzane przez niektóre gatunki grzybów pleśniowych np. zearalenon z kukurydzy może być przyczyną obniżonej płodności, a nawet jej zaniku u suki, a także zamierania ciąży,
• zazwyczaj większa ilość odchodów, niż przy innych metodach żywienia.

Żywienie psów w hodowli. Jaką metodę wybrać?

Jak widać każdy ze sposobów żywienia psów hodowlanych ma nie tylko zalety i wady, ale także może stanowić bardzo konkretne zagrożenia dla płodności, plenności czy rozwoju ciąży. Świadomość tego, jak wielkie znaczenie oraz jakie zagrożenia niesie żywienie psów w okresie rozrodu, może ustrzec hodowcę przed nieświadomym sprowadzeniem niebezpieczeństwa na przyszłych rodziców miotu lub same szczenięta. Warto mieć je na uwadze zanim pochopnie wprowadzi się zmiany w diecie reproduktora lub suki hodowlanej. 

Jeśli chcesz wiedzieć więcej o wpływie żywienia na zwierzęta hodowlane i szczenięta przy matce, zapraszam Cię do udziału w kursie PRO “Żywienie psów w okresie rozrodu”.